Edukacja zdalna w czasie pandemii – zagadnienia, na jakie zwraca uwagę UNICEF Polska

W obecnej sytuacji edukacja zdalna jest jedynym rozwiązaniem gwarantującym bezpieczeństwo dzieci przy zachowaniu ciągłości nauczania. W ciągu ostatnich kilku tygodni mogliśmy się przekonać, jak jej realizacja wygląda w praktyce. Z tych doświadczeń należy niezwłocznie wyciągnąć wnioski. Dziś wiemy, które z zastosowanych rozwiązań się sprawdziły, a które wymagają doszlifowania. Można dyskutować o sukcesach, a także o błędach czy niedociągnięciach, ale najważniejsze, aby dyskusji przyświecał konstruktywny cel – wypracowanie najlepszych możliwych standardów edukacji zdalnej na przyszłość. Zagwarantuje to dzieciom oraz nauczycielom jak najlepsze warunki oraz narzędzia do pracy. Bez uczciwej i rzetelnej analizy nie będziemy w stanie tego osiągnąć.

UNICEF przystąpił do Globalnej Koalicji na rzecz Edukacji, monitorując wspólnie m.in. z UNESCO oraz WHO sytuację edukacyjną dzieci na świecie. Rolą UNICEF jest dbanie o to, aby prawa wszystkich dzieci były respektowane. Jednym z nich jest prawo do edukacji. Według UNICEF Polska planowanie procesu edukacji zdalnej wymaga uwzględnienia kilku niezwykle istotnych kwestii.


UNICEF Polska wskazuje, że dla właściwego przebiegu edukacji zdalnej konieczne jest:

1. Stworzenie planu kształcenia dostosowanego do sytuacji i możliwości uczniów. W organizowaniu edukacji zdalnej należy odrzucić założenie o konieczności realizacji całej podstawy programowej dla konkretnego etapu kształcenia. Przed przystąpieniem do pracy potrzebne jest właściwe dobranie treści i ustalenie nowych celów oraz priorytetów w zakresie programu nauczania.
2. Regularne monitorowanie procesu dydaktycznego. Śledzenie postępów uczniów w nabywaniu wiedzy i kompetencji, pozwala na przechodzenie do coraz trudniejszych zagadnień. W procesie monitorowania należy dobrać takie metody, które pozwolą na sprawdzenie, jak uczeń radzi sobie w nowej rzeczywistości edukacyjnej i czy przekazywane treści oraz dobrane do nich narzędzia, pozwalają uczniowi na samodzielną pracę.
3. Zapewnienie infrastruktury do organizacji edukacji zdalnej oraz przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego dzieci i nauczycieli. Edukacja zdalna wymaga od nauczycieli, uczniów i rodziców dostępu do odpowiedniego sprzętu technicznego oraz łącza internetowego. W przypadku, gdy któraś ze stron nie posiada odpowiedniego zaplecza technicznego, rolą instytucji odpowiedzialnych za organizację i nadzór systemu edukacji na szczeblu samorządowym czy krajowym, jest zagwarantowanie  wszystkim takich warunków, aby proces edukacji mógł odbywać się bez zakłóceń.
4. Wsparcie nauczycieli i rodziców w uczestniczeniu w procesie edukacji zdalnej. Niezwykle ważne jest odpowiednie przygotowanie kadry pedagogicznej, zarówno pod kątem obsługi narzędzi służących do edukacji na odległość, jak i zagwarantowanie ogólnodostępnych zasobów, z których można korzystać w pracy dydaktycznej. Wsparcie potrzebne jest także rodzicom, którzy w procesie edukacji odgrywają niezwykle istotną rolę, a nie zawsze posiadają kompetencje umożliwiające im towarzyszenie dzieciom w zdobywaniu wiedzy.
5. Zagwarantowanie bezpieczeństwa on-line i opracowanie zasad „net-etykiety” w kontaktach. W sytuacji codziennego korzystania ze zdalnej formy komunikacji niezwykle istotnym jest, aby zagwarantować wszystkim uczestnikom procesu dydaktycznego jak najwyższe standardy bezpieczeństwa. Oznacza to: zapewnienie odpowiednio zabezpieczonego sprzętu, przekazanie wiedzy na temat niebezpieczeństw, z którymi można się spotkać w sieci, uczulenie na próby wyłudzenia danych osobowych, przekazanie wiedzy, jak reagować w przypadku wykrycia zagrożeń czy gdzie zwrócić się po pomoc oraz omówienie zasad „net-etykiety”.
6. Zapewnienie inkluzyjności procesu nauczania. Planowanie edukacji na odległość musi uwzględniać wszystkie grupy uczniów, w tym uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zaproponowane narzędzia i metody pracy powinny zostać dobrane w taki sposób, aby nie wykluczały ich z codziennej pracy szkolnej.
7. Zwrócenie uwagi na rozwój społeczno-emocjonalny uczniów i ich dobrostan psychiczny. Szczególna sytuacja izolacji oraz przedłużający się brak kontaktu z rówieśnikami, może mieć negatywny wpływ na samopoczucie młodych ludzi. Należy zwracać uwagę na wszelkie sygnały wysyłane przez uczniów, dopytywać o ich samopoczucie, zachęcać do dzielenia się swoimi przeżyciami, okazywać wsparcie i zrozumienie. Niezwykle istotną i delikatną kwestią jest wsparcie dla dzieci doświadczających przemocy w domu rodzinnym.
8. Motywowanie uczniów do rozwoju fizycznego oraz zagwarantowanie czasu na relaks i zabawę. Należy zachęcać uczniów do podejmowania, w miarę możliwości, zróżnicowanych aktywności fizycznych. W sytuacji, gdy istnieją duże ograniczenia dotyczące przebywania na świeżym powietrzu czy korzystania z profesjonalnych sprzętów i zorganizowanych zajęć, trzeba zadbać o to, aby ruch i aktywność fizyczna stanowiły istotną część dnia dziecka. Nie wolno zapominać także o odpoczynku i swobodnej zabawie.
9. Stałe utrzymywanie kontaktu i nawiązywanie relacji. Edukacja zdalna sprzyja rozluźnieniu więzi rówieśniczych i izolacji społecznej. Ograniczenie kontaktów społecznych może mieć duże konsekwencje dla samopoczucia dziecka i jego rozwoju emocjonalnego, dlatego tak ważne jest wspieranie uczniów w utrzymywaniu relacji z przyjaciółmi i rówieśnikami. Warto stwarzać ku temu okazje, np. planując zdalne zadania dydaktyczne w taki sposób, aby wymagały one pracy grupowej.
10. Partycypacja uczniów w kreowaniu i przebiegu procesu kształcenia oraz dbałość o realizację praw dziecka. Prawo do edukacji jest jednym z podstawowych praw zapisanych w Konwencji o prawach dziecka. Ten sam dokument umożliwia dzieciom uczestniczenie w procesach podejmowania decyzji we wszystkich istotnych kwestiach, które ich dotyczą. Należy zatem wsłuchać się w głos najmłodszych na temat edukacji zdalnej i włączyć dzieci aktywnie we wspólne budowanie tego procesu.

Dyrektor Generalny UNICEF Polska, Marek Krupiński apeluje, aby wszystkie instytucje i podmioty odpowiedzialne za kształtowanie systemu edukacji oraz realizację zadań wynikających z programów nauczania, kierowały się w swojej pracy przede wszystkim szeroko pojętym dobrem dziecka.

Dostęp do edukacji, w tym do wysokiej jakości edukacji, jest prawem wynikającym z Konwencji o prawach dziecka. Szkoła czy inna placówka oświatowa, do której uczęszcza młody człowiek to przestrzeń, w której uczeń czuje się swobodnie i wie, że otrzyma tam właściwą opiekę i wsparcie. Dziś, kiedy te instytucje są zamknięte, a edukacja przeniosła się do Internetu, niezwykle ważnym jest, aby wszystkie elementy, które gwarantowały dziecku poczucie bezpieczeństwa i wsparcia, zostały wprowadzone do tego nowego systemu nauczania, podkreśla Marek Krupiński.